Witamy w świecie tradycyjnego stolarstwa ciesielstwa, gdzie starodawne techniki połączeń drewnianych wciąż znajdują zastosowanie w nowoczesnym budownictwie. Dziś przyjrzymy się kilku wybranym, najczęściej stosowanym tradycyjnym połączeniom ciesielskim, które nie tylko zapewniają trwałość i stabilność konstrukcji, ale również dodają uroku i charakteru drewnianym konstrukcjom.
Nasza podróż w tym artykule zabierze Was do świata, w którym murłaty łączą się na długości tworząc zamek prosty, a krokwie i jętki splatają się w „jaskółczy ogon”, kreując zarówno funkcjonalne, jak i estetyczne rozwiązania. Poznamy także, jak połączyć krokwie w kalenicy czy jakie zastosować połączenie kleszcze-płatew-krokiew-słup-miecze kleszczy z krokwiami, słupa z mieczem i płatwią, które są kluczowe dla zachowania integralności struktury konstrukcji dachu. Zapraszamy do odkrycia tajników sztuki ciesielskiej, które choć mogą wydawać się archeologicznymi relikwiami archaicznymi rozwiązaniami, to nadal stanowią fundament podstawy solidnej i pięknej architektury drewnianej.
Przykładowe detale połączeń ciesielskich
Połączenie murłaty na długości: na tzw. zamek prosty
Zamek prosty to tradycyjne połączenie ciesielskie, które zapewnia stabilność i wytrzymałość, łącząc dwie belki wzdłuż ich długości, np. do połączenia dwóch murłat.
Połączenie płatwi kalenicowej na długości w postaci zamka skośnego
Zamek skośny na długości płatwi kalenicowej to połączenie, które stosuje się w przypadku elementów przekraczających możliwości techniczne wykonania w całości elementu konstrukcji dachu z drewna. Zamek skośny tworzy stabilne i wytrzymałe pod względem konstrukcyjnym połączenie płatwi na długości. Dla jego wzmocnienia i zwiększenia wytrzymałości dodatkowo stosuje się śruby stalowe.
Połączenie krokiew-murłat za pomocą zaciosów
Połączenie na zacios między krokwią a murłatą (stosowane także pomiędzy krokwią i płatwią pośrednią oraz pomiędzy krokwiami a płatwią kalenicową), to tradycyjne i powszechnie stosowane oparcie krokwi na murłatach i płatwiach. Połączenie takie, z jednoczesnym zastosowaniem odpowiednich łączników stalowych, zapewnia solidne osadzenie i oparcie krokwi na murłacie, płatwi.
Połączenie słupa z podwaliną za pomocą tzw. czopu i gniazda
Czop i gniazdo to jedno z najstarszych połączeń ciesielskich, w którym wystający element (czop) wchodzi w wycięcie (gniazdo) w innej belce, zapewniając mocne i stabilne połączenie stosowane np. do połączenia słupa z podwaliną, słupa płatwią lub mieczami.
Połączenie narożnika płatwi z oparciem na słupie i na mieczach
W przypadku braku możliwości oparcia narożnika płatwi np. na ścianach budynku, stosuje się podparcie na słupie i mieczach drewnianych, zapewniając w ten sposób dużą stabilność i nośność w tym elemencie konstrukcji dachu.
Połączenie krokwi i pojedynczego kleszcza
Krokiew i pojedynczy kleszcz są łączone z sobą śrubami, wkrętami lub gwoździami o odpowiedniej średnicy i ilości, dobranymi na podstawie obliczeń statycznych w celu stworzenia stabilnego połączenia dachowego, co zwiększa wytrzymałość konstrukcji dachowej.
Połączenie krokwi i jętki na tzw. “jaskółczy ogon”
Jaskółczy ogon to połączenie, które zwiększa stabilność i wytrzymałość konstrukcji dzięki charakterystycznemu kształtowi, który zapobiega rozchodzeniu się elementów. Dodatkowo, dla scalenia w całość elementów, stosuje się w połączeniach łączniki stalowe, np. śruby, sworznie, wkręty, itp.
Połączenie krokwi, jętki i płatwi: połączenie jętki z krokwią na tzw. “jaskółczy ogon”
W przedstawionym przykładzie, w połączeniu jętki z krokwią zastosowano tzw. połączenie na jaskółczy ogon, na styku krokwi i płatwi zastosowano połączenie na zacios, natomiast w jętce wykonano dodatkowe „wcięcie” dla płatwi pośredniej. Całość tworzy bardzo mocne i stabilne połączenie trójpunktowe.
Połączenie krokwi w kalenicy
Połączenie dwóch krokwi w kalenicy to kluczowy element dachu, w którym krokwie spotykają się w kalenicy. Jest to połączenie na tzw. nakładkę „pół/pół”, dodatkowo dla scalenia elementów, stosuje się łączniki stalowe, np. śruby, gwoździe, sworznie, itp.
Połączenie krokwi w kalenicy z oparciem na płatwi kalenicowej
W kalenicy krokiew opiera się na płatwi kalenicowej, co zapewnia dodatkowe podparcie dla krokwi i zwiększa wytrzymałość oraz sztywność konstrukcji dachu.
Połączenie krokwi w kalenicy wraz z podwójnymi (lub pojedynczymi) nakładkami i płatwią kalenicową
Krokiew w kalenicy, w połączeniu z podwójnymi lub pojedynczymi nakładkami i płatwią kalenicową, tworzy solidną, i stabilną konstrukcję dachową.
Połączenie krokwi podstawowych w kalenicy z krokwiami narożnymi
W kalenicy dachu kopertowego lub dachu z naczółkami krokwie podstawowe łączy się doczołowo z krokwiami narożnymi, co zapewnia dodatkowe wsparcie dla narożników dachu.
Połączenie krokwi (kulawek) z krokwią narożną
Połączenie krokwi (kulawek) z krokwią narożną. W tym przypadku krokwie (kulawki) z krokwią narożną łączą się z sobą na połączenie ciesielskie typu jaskółczy ogon.
We wszystkich wyżej wymienionych połączeniach ciesielskich, dodatkowo dla scalenia pojedynczych elementów w całość, należy zawsze zastosować, odpowiednio dobrane na podstawie obliczeń statycznych łączniki stalowe, np. śruby, gwoździe, sworznie, okucia ciesielskie, itp.
Przykładowe konstrukcje zrealizowane przez firmę Grupa Burkietowicz
Dach sochowy
Dach sochowy to tradycyjna konstrukcja dachowa, oparta na belkach sochowych. Najczęściej tego typu więźby stosowane były w konstrukcjach stodół, obecnie już coraz rzadziej. Dach o konstrukcji sochowej składa się z pionowych lub pochylonych do wewnątrz budynku słupów – zastrzałów (zwanych sochami), krokwi, kleszczy usztywniających łączących krokwie między sobą oraz krótkich kleszczy pośrednich, które wiążą sochy ze słupami. Na słupach i sochach opierają się płatwie pośrednie, podpierające krokwie. Konstrukcja taka charakteryzuje się wytrzymałą strukturą, która jest zarówno funkcjonalna, jak i estetyczna. Sochy, czyli pionowe lub ukośne belki, zapewniają solidne wsparcie dla całej konstrukcji dachu, co sprawia, że jest on bardziej odporny na obciążenia i warunki atmosferyczne. Ten typ więźby dachowej był często stosowany w budynkach wiejskich gospodarczych – stodołach, dodając im uroku i autentycznego charakteru.
Dach ze ściankami stolcowymi
Dach ze ściankami stolcowymi to konstrukcja, w której dach wspierany jest dodatkowymi ściankami stolcowymi, składającymi się z poziomej podwaliny układanej bezpośrednio na stropie, słupków i ukośnych zastrzałów oraz poziomych górnych płatwi. Te pionowe ścianki, umieszczone wewnątrz budynku, zapewniają dodatkową stabilność i wsparcie dla konstrukcji dachowej. Dzięki temu dach jest bardziej wytrzymały i odporny na obciążenia atmosferyczne, takie jak śnieg czy wiatr. Ścianki stolcowe pozwalają również na lepsze rozplanowanie wnętrza, umożliwiając tworzenie przestronnych, otwartych pomieszczeń bez potrzeby stosowania licznych podpór. Dodatkowo konstrukcja ścianek stolcowych tworzy podkonstrukcję pod końcową zabudowę przestrzeni poddasza, eliminując uciążliwe wykonanie ścianek murowanych.
Dach płatwiowo – kleszczowy
Dach płatwiowo – kleszczowy to solidna i wytrzymała konstrukcja, często stosowana w budownictwie mieszkaniowym jedno- i wielorodzinnym. Więźba taka składa się z krokwi, murłat, płatwi pośrednich oraz kleszczy (pojedynczych lub podwójnych), w której połączenie kleszczy i płatwi, wspólnie tworzą mocną ramę dachu. W tym przypadku pojedyncze kleszcze, czyli poziome belki łączące przeciwległe krokwie, zwiększają stabilność konstrukcji, zapobiegając jej nadmiernemu „rozsuwaniu” się pod ciężarem pokrycia dachowego czy też działających na konstrukcję obciążeń atmosferycznych – śniegu i wiatru. Płatwie, długie poziome belki biegnące wzdłuż dachu (prostopadle do krokwi), podpierają krokwie, rozkładając obciążenie równomiernie na całą konstrukcję budynku. Taka konstrukcja pozwala na tworzenie dużych, otwartych przestrzeni wewnątrz budynku, bez potrzeby stosowania dodatkowych podpór. Dach płatwiowo – kleszczowy łączy tradycyjne techniki ciesielskie z nowoczesnymi wymaganiami budowlanymi, oferując estetyczne i funkcjonalne rozwiązanie dla domów i innych budynków użytkowych.
Wykończenie końcówek krokwi
Detale wykończenia końcówek krokwi, tworzą ozdobne zakończenia krokwi w okapach domu, dodając mu dodatkowych walorów estetycznych i wyróżniających go spośród innych tego typu domów.
