Podczas planowania budowy domu jednorodzinnego, jednym z kluczowych elementów, na który należy zwrócić szczególną uwagę, jest konstrukcja dachu. Różnorodność więźb dachowych pozwala na dostosowanie ich do konkretnych potrzeb, estetyki oraz wymagań technicznych budynku. W tym artykule przyjrzymy się najczęściej wybieranym typom więźb, takim jak krokwiowa, krokwiowo-jętkowa czy płatwiowo-kleszczowa, które różnią się nie tylko wyglądem, ale przede wszystkim funkcjonalnością i sposobem przenoszenia obciążeń.
Każdy z tych typów ma swoje specyficzne cechy i zastosowania, zależnie od rozpiętości dachu, kąta nachylenia połaci, czy planowanego wykorzystania poddasza. Omówimy również mniej typowe, ale ciekawe rozwiązania takie jak dach mansardowy czy więźba wieszakowa, które oferują dodatkowe możliwości aranżacyjne i konstrukcyjne. Naszym celem jest pomoc w zrozumieniu, jak odpowiedni dobór konstrukcji więźby wpływa na trwałość, bezpieczeństwo i estetykę całego domu.
Podstawowe rodzaje konstrukcji więźb dachowych
W domach jednorodzinnych najczęściej planuje się więźbę krokwiową, krokwiowo-jętkową, krokwiowo-jętkowe z płatwiami oraz płatwiowo-kleszczową. Na skomplikowanych dachach konstrukcja jest wypadkową kilku wariantów. Układ poszczególnych elementów, a także ich przekroje wynikają z obliczeń wytrzymałościowych, w których uwzględnia się wymiary budynku, jego lokalizację (i zależną od tego strefę obciążenia śniegiem i wiatrem), kąt nachylenia połaci, rozmieszczenie i wymiary okien dachowych oraz rodzaj pokrycia.
Więźba krokwiowa
Najprostszy typ konstrukcji więźby. Stosuje się ją, jeżeli rozpiętość dachu jest mniejsza niż 7m, a nachylenie połaci to 30-50o. Długość krokwi powinna wynosić 4,5 lub 5 m w przypadku lekkich pokryć dachowych. Krokwie mają jedynie dwa punkty oparcia – w kalenicy i na murłatach, ułożonych na stropie albo ścianach kolankowych.
Więźba krokwiowo-jętkowa
Wykonywana na dachach o rozpiętości 7-11 m oraz nachyleniu 35-60o. W tym rozwiązaniu krokwie są dodatkowo wzmocnione poziomymi wiązarami jętkowymi, które mocuje się w połowie długości krokwi lub nieco nad ich połową (około 1/3 odległości od kalenicy). Jeśli taką konstrukcję stosuje się w domach z poddaszem mieszkalnym, jętki mogą służyć jako belki stropu nad jego pomieszczeniami.
Więźba krokwiowo-jętkowa z podparciem w postaci płatwi tzw. ścianek stolcowych
Więźba płatwiowo-kleszczowa
Jest na ogół montowana na dachach o rozpiętości ponad 11 m i nachyleniu 6-70o. W takiej konstrukcji krokwie opierają się nie tylko na murłatach, ale także na płatwiach. Są to belki wsparte na słupach, które przenoszą znaczną część obciążeń z dachu na strop. Pozostała część obciążeń przekazywana jest na ściany zewnętrzne poprzez murłaty. Przeciwległe krokwie stężone są za pomocą kleszczy, które obejmują je z obu stron (czasami łącznie ze słupami)
Więźba płatwiowo-kleszczowa – inne przykłady
Więźba o konstrukcji mieszanej – np. dach mansardowy
Dach mansardowy, znany też jako dach łamany, składa się z dwóch segmentów: górnej, łagodniej nachylonej połaci i dolnej, stromej, co zwiększa przestrzeń użytkową poddasza. Styl ten, spopularyzowany przez francuskiego architekta barokowego François Mansarta, był szczególnie popularny we Francji w czasach II Cesarstwa. Charakteryzuje się dolną połacią nachyloną pod kątem około 60° i górną o nachyleniu około 30°. Dachy mansardowe są również cenione na Górnym Śląsku, gdzie współcześni inwestorzy często wybierają ten styl, ceniąc jego historyczne i estetyczne wartości.
Więźba wieszakowa
Wiązary wieszakowe są stosowane nad pomieszczeniami o rozstawach ścian powyżej 6,0-8,0 m, wtedy gdy nie można zastosować podpór pośrednich. Wiązary z pojedynczym wieszakiem mogą być stosowane do rozpiętości ok. 10,0 m, a z wieszakiem podwójnym do rozpiętości ok. 12,0 m.
Zasadniczym ustrojem nośnym wiązara jednowieszakowego jest konstrukcja utworzona z belki stropowej, zastrzałów i wieszaka, a wiązara dwu-wieszakowego z belki, zastrzałów, rozpory i wieszaków. Na wieszakach ułożone są płatwie, na których opierają się krokwie. Zastrzały mogą być połączone z belką i wieszakiem na wrąb czołowy. Obok wieszaków na belce wiązarowej lub pod belką na osi wieszaka umieszczone są podciągi, na których opiera się belki stropu.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania o więźby dachowe
Czym jest więźba dachowa i jakie pełni funkcje?
Więźba dachowa to podstawowa konstrukcja nośna dachu, która przenosi obciążenia z pokrycia dachowego, śniegu, wiatru oraz własnego ciężaru na ściany nośne budynku. Jej główną funkcją jest zapewnienie stabilności i trwałości całej konstrukcji dachu, a także utrzymanie odpowiedniego kształtu połaci dachowych.
Jakie są podstawowe rodzaje więźb dachowych?
Do najpopularniejszych rodzajów więźb dachowych należą:
Więźba kratownicowa – konstrukcja złożona z wielu połączonych elementów tworzących kratownicę, często wykorzystywana w nowoczesnym budownictwie.
Więźba krokwiowa – prosta konstrukcja stosowana przy niewielkich rozpiętościach, oparta na dwóch nachylonych belkach (krokiewkach).
Więźba krokwiowo-jętkowa – wzbogacona o poziome belki (jętki), które zwiększają sztywność konstrukcji i pozwalają na większe rozpiętości.
Więźba płatwiowo-kleszczowa – stosowana przy dużych rozpiętościach, oparta na słupach i płatwiach, z dodatkowymi elementami usztywniającymi (kleszczami).
Który rodzaj więźby dachowej wybrać do mojego domu?
Wybór odpowiedniego rodzaju więźby dachowej zależy od kilku czynników, takich jak: kształt i wielkość dachu, rozpiętość między ścianami nośnymi, przewidywane obciążenia oraz indywidualny projekt architektoniczny. Najlepiej skonsultować się z doświadczonym projektantem lub konstruktorem, który dobierze optymalne rozwiązanie do konkretnego budynku.
Jakie materiały są najczęściej stosowane do budowy więźby dachowej?
Najpopularniejsze jest drewno iglaste, takie jak sosna, świerk czy jodła. Drewno powinno być odpowiednio wysuszone i zaimpregnowane. W niektórych przypadkach stosuje się także konstrukcje stalowe lub prefabrykowane kratownice.
Czy można wykonać więźbę dachową samodzielnie?
Budowa więźby dachowej wymaga wiedzy, doświadczenia i precyzji. Samodzielne wykonanie konstrukcji wiąże się z ryzykiem błędów, które mogą zagrozić bezpieczeństwu budynku. Zdecydowanie zaleca się powierzenie tego zadania profesjonalnej ekipie ciesielskiej.
Jak dbać o więźbę dachową, aby służyła przez lata?
Należy regularnie kontrolować stan techniczny więźby, zwłaszcza po silnych wichurach czy intensywnych opadach. Ważna jest impregnacja drewna, która chroni przed wilgocią, grzybami i szkodnikami. W przypadku wykrycia uszkodzeń lub oznak korozji biologicznej, należy jak najszybciej podjąć działania naprawcze.
