Podczas planowania budowy domu jednorodzinnego, jednym z kluczowych elementów, na który należy zwrócić szczególną uwagę, jest konstrukcja dachu. Różnorodność więźb dachowych pozwala na dostosowanie ich do konkretnych potrzeb, estetyki oraz wymagań technicznych budynku. W tym artykule przyjrzymy się najczęściej wybieranym typom więźb, takim jak krokwiowa, krokwiowo-jętkowa czy płatwiowo-kleszczowa, które różnią się nie tylko wyglądem, ale przede wszystkim funkcjonalnością i sposobem przenoszenia obciążeń.
Każdy z tych typów ma swoje specyficzne cechy i zastosowania, zależnie od rozpiętości dachu, kąta nachylenia połaci, czy planowanego wykorzystania poddasza. Omówimy również mniej typowe, ale ciekawe rozwiązania takie jak dach mansardowy czy więźba wieszakowa, które oferują dodatkowe możliwości aranżacyjne i konstrukcyjne. Naszym celem jest pomoc w zrozumieniu, jak odpowiedni dobór konstrukcji więźby wpływa na trwałość, bezpieczeństwo i estetykę całego domu.
Podstawowe rodzaje konstrukcji więźb dachowych
W domach jednorodzinnych najczęściej planuje się więźbę krokwiową, krokwiowo-jętkową, krokwiowo-jętkowe z płatwiami oraz płatwiowo-kleszczową. Na skomplikowanych dachach konstrukcja jest wypadkową kilku wariantów. Układ poszczególnych elementów, a także ich przekroje wynikają z obliczeń wytrzymałościowych, w których uwzględnia się wymiary budynku, jego lokalizację (i zależną od tego strefę obciążenia śniegiem i wiatrem), kąt nachylenia połaci, rozmieszczenie i wymiary okien dachowych oraz rodzaj pokrycia.
Więźba krokwiowa
Najprostszy typ konstrukcji więźby. Stosuje się ją, jeżeli rozpiętość dachu jest mniejsza niż 7m, a nachylenie połaci to 30-50o. Długość krokwi powinna wynosić 4,5 lub 5 m w przypadku lekkich pokryć dachowych. Krokwie mają jedynie dwa punkty oparcia – w kalenicy i na murłatach, ułożonych na stropie albo ścianach kolankowych.
Więźba krokwiowo-jętkowa
Wykonywana na dachach o rozpiętości 7-11 m oraz nachyleniu 35-60o. W tym rozwiązaniu krokwie są dodatkowo wzmocnione poziomymi wiązarami jętkowymi, które mocuje się w połowie długości krokwi lub nieco nad ich połową (około 1/3 odległości od kalenicy). Jeśli taką konstrukcję stosuje się w domach z poddaszem mieszkalnym, jętki mogą służyć jako belki stropu nad jego pomieszczeniami.
Więźba krokwiowo-jętkowa z podparciem w postaci płatwi tzw. ścianek stolcowych
Więźba płatwiowo-kleszczowa
Jest na ogół montowana na dachach o rozpiętości ponad 11 m i nachyleniu 6-70o. W takiej konstrukcji krokwie opierają się nie tylko na murłatach, ale także na płatwiach. Są to belki wsparte na słupach, które przenoszą znaczną część obciążeń z dachu na strop. Pozostała część obciążeń przekazywana jest na ściany zewnętrzne poprzez murłaty. Przeciwległe krokwie stężone są za pomocą kleszczy, które obejmują je z obu stron (czasami łącznie ze słupami)
Więźba płatwiowo-kleszczowa – inne przykłady
Więźba o konstrukcji mieszanej – np. dach mansardowy
Dach mansardowy, znany też jako dach łamany, składa się z dwóch segmentów: górnej, łagodniej nachylonej połaci i dolnej, stromej, co zwiększa przestrzeń użytkową poddasza. Styl ten, spopularyzowany przez francuskiego architekta barokowego François Mansarta, był szczególnie popularny we Francji w czasach II Cesarstwa. Charakteryzuje się dolną połacią nachyloną pod kątem około 60° i górną o nachyleniu około 30°. Dachy mansardowe są również cenione na Górnym Śląsku, gdzie współcześni inwestorzy często wybierają ten styl, ceniąc jego historyczne i estetyczne wartości.
Więźba wieszakowa
Wiązary wieszakowe są stosowane nad pomieszczeniami o rozstawach ścian powyżej 6,0-8,0 m, wtedy gdy nie można zastosować podpór pośrednich. Wiązary z pojedynczym wieszakiem mogą być stosowane do rozpiętości ok. 10,0 m, a z wieszakiem podwójnym do rozpiętości ok. 12,0 m.
Zasadniczym ustrojem nośnym wiązara jednowieszakowego jest konstrukcja utworzona z belki stropowej, zastrzałów i wieszaka, a wiązara dwu-wieszakowego z belki, zastrzałów, rozpory i wieszaków. Na wieszakach ułożone są płatwie, na których opierają się krokwie. Zastrzały mogą być połączone z belką i wieszakiem na wrąb czołowy. Obok wieszaków na belce wiązarowej lub pod belką na osi wieszaka umieszczone są podciągi, na których opiera się belki stropu.
